Vụ bỏ lọt nhiều tội phạm: Hủy án theo căn cứ nào?

Theo tác giả bài báo, đối với những người chưa bị truy tố mà ở tòa phúc thẩm thấy việc không truy tố đó là bỏ lọt tội phạm, thì tòa chỉ có quyền kiến nghị hoặc khởi tố vụ án tại phiên tòa, chứ không có quyền hủy án sơ thẩm. Vì tòa chỉ xét xử những bị cáo và hành vi của họ mà VKS đã truy tố, chứ không xét xử khi chưa truy tố…

Tác giải bài viết cũng cho rằng, nếu các tình tiết trong vụ án này cho thấy, đúng là vụ án còn có đồng phạm khác mà không trả hồ sơ hoặc không khởi tố tại phiên tòa thì đây là thiếu sót của tòa án cấp sơ thẩm. Tuy nhiên, những thiếu sót này, không phải là căn cứ để tòa phúc thẩm hủy án mà chỉ có thể rút kinh nghiệm với tòa sơ thẩm.

Trước hết, để xác định tòa án cấp phúc thẩm có quyền hủy bản án sơ thẩm trong vụ án này không, chúng ta cần phân biệt hai trường hợp:

Thứ nhất, nếu trong quá trình xét xử, tòa án cấp sơ thẩm phát hiện có đồng phạm và đã trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung nhiều lần, nhưng VKS không thực hiện nên cấp sơ thẩm chỉ xét xử đối với những bị cáo và hành vi của họ mà VKS đã truy tố, thì cấp phúc thẩm chỉ có thể kiến nghị TAND Cấp cao xét lại theo trình tự giám đốc thẩm, chứ không được hủy án sơ thẩm để điều tra lại theo quy định tại khoản 1 điều 250 BLTTHS. Vì tòa chỉ xét xử những bị cáo và hành vi mà VKS đã truy tố, chứ không xét xử khi chưa truy tố. Hơn nữa, tòa đã trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung nên không thể xem là sai phạm. 

Thứ hai, trong quá trình xét xử, nếu tòa án cấp phúc thẩm xác định, vụ án còn có đồng phạm hoặc người phạm tội mới, nhưng trước đó, tòa án cấp sơ thẩm không trả hồ sơ điều tra bổ sung hoặc không khởi tố vụ án tại phiên tòa thì cấp phúc thẩm có quyền hủy bản án sơ thẩm, nhưng không phải với lý do việc điều tra không đầy đủ mà là có vi phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố tụng theo quy định tại điểm a khoản 2 điều 250 BLTTHS.

Bởi lẽ, theo quy định tại điều 4 Thông tư liên tịch số 01/2010/TTLT-VKSNDTC-BCA-TANDTC ngày 27 – 8 – 2010 của VKSND Tối cao, Bộ công an, TAND Tối cao hướng dẫn về trả hồ sơ để điều tra bổ sung thì:

“Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng quy định tại khoản 3 Điều 168 và điểm c khoản 1 Điều 179 của BLTTHS là trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các trình tự, thủ tục do BLTTHS quy định đã xâm hại nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng hoặc làm ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách quan và toàn diện của vụ án”.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 104 BLTTHS thì: HĐXX ra quyết định khởi tố hoặc yêu cầu Viện kiểm sát khởi tố vụ án hình sự, nếu qua việc xét xử tại phiên toà mà phát hiện được tội phạm hoặc người phạm tội mới cần phải điều tra.

Điểm b Điều 179 BLTTHS cũng quy định: Thẩm phán hay HĐXX ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung khi có căn cứ để cho rằng, bị cáo phạm một tội khác hoặc có đồng phạm khác.

Như vậy, việc tòa án cấp sơ thẩm không khởi tố vụ án khi phát hiện được tội phạm hoặc người phạm tội mới cần phải điều tra hoặc không trả hồ sơ điều tra bổ sung khi có đồng phạm khác… được xem là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Vì đã không thực hiện các trình tự, thủ tục do BLTTHS quy định về khởi tố vụ án tại phiên tòa và trả hồ sơ điều tra bổ sung theo quy định tại các điều 104 và 179 BLTTHS. Và, những thiếu sót này đã ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách quan, toàn diện của vụ án.

Trong trường hợp này, tòa án cấp phúc thẩm phải căn cứ điểm a khoản 2 điều 250 BLTTHS hủy bản án sơ thẩm để xét xử lại với thành phần HĐXX mới để tòa án cấp sơ thẩm thực hiện việc khởi tố vụ án tại phiên tòa hoặc trả hồ sơ điều tra bổ sung theo đúng quy định tại các điều 104 và 179 BLTTHS, chứ không thể xem đây chỉ là những thiếu sót thông thường, có thể rút kinh nghiệm với tòa án sơ thẩm như tác giả bài viết đã nhận định .

Luật sư HỒ NGỌC DIỆP